Loading...
 
Επιστροφή στη λίστα
Article Links
Αξιολόγηση της ηπατικής ίνωσης μέσω παροδικής ελαστογραφίας (FibroScan®) σε ρευματικούς ασθενείς κατά τη διάρκεια θεραπείας με μεθοτρεξάτη
Χαρίκλεια Κρανιδιώτη1, Σπήλιος Μανωλακόπουλος1, Άννα Κανδύλη1, Ξενοφών Παπαχαραλάμπους2, Δημήτριος Πεκτασίδης1, Δημήτριος Βασιλόπουλος1,3
Πληροφορίες Συγγραφέων

1: Β’ Τμήμα Ιατρικής και Εργαστήριο, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιατρική Σχολή, Γενικό Νοσοκομείο Ιπποκράτειο, Αθήνα, Ελλάδα

2: Ακτινολογικό Εργαστήριο, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιατρική Σχολή, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αρεταίειο, Αθήνα, Ελλάδα

3: Κοινό Πρόγραμμα Ρευματολογίας, Μονάδα Κλινικής Ανοσολογίας-Ρευματολογίας, Β' Παθολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Αθήνα

Περίληψη
Ιστορικό: Η κυστική ίνωση είναι μια σπάνια επιπλοκή της θεραπείας με μεθοτρεξάτη (ΜΤΧ) που μπορεί να διαγνωστεί από βιοψία ήπατος, που είναι μια επεμβατική μέθοδος που όμως σπανίως χρησιμοποιείται στην κλινική πρακτική. Στόχοι: Η επιτυχής αξιολόγηση της ηπατικής ίνωσης από παροδική ελαστογραφία (TE, transient elastography, FibroScan®) σε θεραπεία ρευματικών ασθενών με MTX. Μέθοδοι: Το παρόν ήταν μια συγχρονική μελέτη των ρευματικών ασθενών που έλαβαν θεραπεία με MTX (n=70) και ομάδας ελέγχου (ρευματικών ασθενών χωρίς θεραπεία με ΜΤΧ, n=24). Η ηπατική ίνωση εκτιμήθηκε στα τυφλά με ΤΕ. Έντεκα ασθενείς είχαν επανειλημμένες μετρήσεις κατά τη διάρκεια της θεραπείας με ΜΤΧ. Αποτελέσματα: Δεν σημειώθηκαν διαφορές βασικής γραμμής μεταξύ των 2 ομάδων. Η μέση αθροιστική δόση ΜΤΧ ήταν 1807±1846mg, ενώ η διάμεση διάρκεια της θεραπείας ήταν 28 μήνες. Η μέση ηπατική ακαμψία των ασθενών που έλαβαν θεραπεία με MTX ήταν 5,9±2,1kPa σε σύγκριση με 6,5±3,6kPa της ομάδας ελέγχου (p=0,755). Ηπατική ακαμψία>7,1kPa (σημαντική ηπατική ίνωση) παρατηρήθηκε στο 21,5% των ασθενών και 37,5% των ασθενών της ομάδας ελέγχου (p=0,174). Δεν υπήρχε συσχέτιση μεταξύ της αθροιστικής δόσης ΜΤΧ και της δυσκαμψίας ήπατος (Spearman rho p = 0,668 r = 0,46), και δεν υπήρχε καμία διαφορά μεταξύ των ασθενών που είχαν λάβει >1,5g (5,7±2,0kPa) σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν <1,5g ΜΤΧ (6±2kPa, p=0,244). Χρησιμοποιώντας πολυπαραγοντική ανάλυση, μόνο τα επίπεδα γ-GT ήταν σχετίζονταν σημαντικά με ηπατική ακαμψία (p=0.01). Σε διαχρονική μελέτη ασθενών, παρατηρήθηκε μια ήπια, μη σημαντική αύξηση της ηπατικής ακαμψίας που προκλήθηκε από θεραπεία με ΜΤΧ (από 6±2,3kPa σε 6,7±2kPa, p=0,484). Συμπεράσματα: Η μακροχρόνια χορήγηση MTX δε σχετίζεται με σημαντική ηπατική ίνωση σε ρευματικούς ασθενείς, όπως εκτιμήθηκε με ΤΕ. Αυτή η μέθοδος θα μπορούσε να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τον έλεγχο και την παρακολούθηση της ηπατικής ίνωσης κατά τη διάρκεια της θεραπείας με ΜΤΧ.
Λέξεις Κλειδιά: μεθοτρεξάτη, ηπατική ίνωση, ρευματοειδής αρθρίτιδα; ψωριασική αρθρίτιδα, παροδική ελαστογραφία
Πλήρες Κείμενο

Αυτό το άρθρο είναι γραμμένο μόνο στην Αγγλική γλώσσα

Παραπομπές
  1. Singh J A, Furst D E, Bharat A, Curtis J R, Kavanaugh A F, Kremer J M, et al. 2012 update of the 2008 American College of Rheumatology recommendations for the use of disease-modifying antirheumatic drugs and biologic agents in the treatment of rheumatoid arthritis. Arthritis Care Res (Hoboken) 2012;64:625-39.
  2. Smolen J S, Landewe R, Breedveld F C, Buch M, Burmester G, Dougados M, et al. EULAR recommendations for the management of rheumatoid arthritis with synthetic and biological disease-modifying antirheumatic drugs: 2013 update. Ann Rheum Dis 2014;73:492-509.
  3. Laharie D, Terrebonne E, Vergniol J, Chanteloup E, Chabrun E, Couzigou P, et al. [The liver and methotrexate]. [Article in French] Gastroenterol Clin Biol 2008;32:134-42.
  4. Kremer JM, Lee JK. The safety and efficacy of the use of methotrexate in long-term therapy for rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum 1986;29:822-31.
  5. Kremer J M, Alarcon G S, Lightfoot R W, Jr., Willkens R F, Furst D E, Williams H J, et al. Methotrexate for rheumatoid arthritis. Suggested guidelines for monitoring liver toxicity. American College of Rheumatology. Arthritis Rheum 1994;37:316-28.
  6. Te H S, Schiano T D, Kuan S F, Hanauer S B, Conjeevaram H S, Baker A L. Hepatic effects of long-term methotrexate use in the treatment of inflammatory bowel disease. Am J Gastroenterol 2000; 95:3150-6.
  7. Visser K, Katchamart W, Loza E, Martinez-Lopez J A, Salliot C, Trudeau J, et al. Multinational evidence-based recommendations for the use of methotrexate in rheumatic disorders with a focus on rheumatoid arthritis: integrating systematic literature research and expert opinion of a broad international panel of rheumatologists in the 3E Initiative. Ann Rheum Dis 2009;68:1086-93.
  8. Aithal G P, Haugk B, Das S, Card T, Burt A D, Record C O. Monitoring methotrexate-induced hepatic fibrosis in patients with psoriasis: are serial liver biopsies justified? Aliment Pharmacol Ther 2004;19:391-9.
  9. Salliot C, van der H D. Long-term safety of methotrexate monotherapy in patients with rheumatoid arthritis: a systematic literature research. Ann Rheum Dis 2009; 68: 1100-4.
  10. Bravo A A, Sheth S G, Chopra S. Liver biopsy. N Engl J Med 2001;344:495-500.
  11. Bedossa P, Dargere D, Paradis V. Sampling variability of liver fibrosis in chronic hepatitis C. Hepatology 2003;38:1449-57.
  12. Colloredo G, Guido M, Sonzogni A, Leandro G. Impact of liver biopsy size on histological evaluation of chronic viral hepatitis: the smaller the sample, the milder the disease. J Hepatol 2003;39:239-44.
  13. Manolakopoulos S, Triantos C, Bethanis S, Theodoropoulos J, Vlachogiannakos J, Cholongitas E, et al. Ultrasound-guided liver biopsy in real life: comparison of same-day prebiopsy versus real-time ultrasound approach. J Gastroenterol Hepatol 2007;22: 1490-3.
  14. de Ledinghen V, Vergniol J. Transient elastography (FibroScan). Gastroenterol Clin Biol 2008;32:58-67.
  15. Marcellin P, Ziol M, Bedossa P, Douvin C, Poupon R, de Lédinghen V, et al. Non-invasive assessment of liver fibrosis by stiffness measurement in patients with chronic hepatitis B. Liver Int 2009;29:242-7.
  16. Ziol M, Handra-Luca A, Kettaneh A, Christidis C, Mal F, Kazemi F, et al. Noninvasive assessment of liver fibrosis by measurement of stiffness in patients with chronic hepatitis C. Hepatology 2005;41:48-54.
  17. Wong V W, Vergniol J, Wong GL, Foucher J, Chan H L, Le B B, et al. Diagnosis of fibrosis and cirrhosis using liver stiffness measurement in nonalcoholic fatty liver disease. Hepatology 2010;51:454-62.
  18. Tsochatzis E A, Gurusamy K S, Ntaoula S, Cholongitas E, Davidson B R, Burroughs A K. Elastography for the diagnosis of severity of fibrosis in chronic liver disease: a meta-analysis of diagnostic accuracy. J Hepatol 2011;54:650-9.
  19. Papageorgiou M V, Papatheodoridis G V, Manolakopoulos S, Tsochatzis E, Kranidioti H, Kafiri G, et al. Elastography for hepatic fibrosis severity in chronic hepatitis B or C. Case Rep Gastroenterol 2011;5:63-72.
  20. Guidelines for the management of rheumatoid arthritis: 2002 Update. Arthritis Rheum 2002;46:328-46.
  21. Sandrin L, Fourquet B, Hasquenoph J M, Yon S, Fournier C, Mal F, et al. Transient elastography: a new noninvasive method for assessment of hepatic fibrosis. Ultrasound Med Biol 2003;29:1705-13.
  22. Fraquelli M, Rigamonti C, Casazza G, Conte D, Donato M F, Ronchi G, et al. Reproducibility of transient elastography in the evaluation of liver fibrosis in patients with chronic liver disease. Gut 2007;56:968-73.
  23. Lucidarme D, Foucher J, Le B B, Vergniol J, Castera L, Duburque C, et al. Factors of accuracy of transient elastography (fibroscan) for the diagnosis of liver fibrosis in chronic hepatitis C. Hepatology 2009;49:1083-9.
  24. Castera L, Forns X, Alberti A. Non-invasive evaluation of liver fibrosis using transient elastography. J Hepatol 2008;48:835-47.
  25. Visser K, van der Heijde D M. Risk and management of liver toxicity during methotrexate treatment in rheumatoid and psoriatic arthritis: a systematic review of the literature. Clin Exp Rheumatol 2009;27:1017-25.
  26. Rosenberg P, Urwitz H, Johannesson A, Ros A M, Lindholm J, Kinnman N, et al. Psoriasis patients with diabetes type 2 are at high risk of developing liver fibrosis during methotrexate treatment. J Hepatol 2007;46:1111-8.
  27. Roenigk H H, Jr., Auerbach R, Maibach H I, Weinstein G D. Methotrexate in psoriasis: revised guidelines. J Am Acad Dermatol 1988;19:145-56.
  28. Saag K G, Teng G G, Patkar N M, Anuntiyo J, Finney C, Curtis J R, et al. American College of Rheumatology 2008 recommendations for the use of nonbiologic and biologic disease-modifying antirheumatic drugs in rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum 2008;59:762-84.
  29. Castera L. Noninvasive methods to assess liver disease in patients with hepatitis B or C. Gastroenterology 2012;142:1293-302.
  30. Torres D M, Williams C D, Harrison S A. Features, diagnosis, and treatment of nonalcoholic fatty liver disease. Clin Gastroenterol Hepatol 2012;10:837-58.
  31. Laharie D, Seneschal J, Schaeverbeke T, Doutre M S, Longy-Boursier M, Pellegrin J L, et al. Assessment of liver fibrosis with transient elastography and FibroTest in patients treated with methotrexate for chronic inflammatory diseases: a case-control study. J Hepatol 2010;53:1035-40.
  32. Laharie D, Zerbib F, Adhoute X, Boue-Lahorgue X, Foucher J, Castera L, et al. Diagnosis of liver fibrosis by transient elastography (FibroScan) and non-invasive methods in Crohn's disease patients treated with methotrexate. Aliment Pharmacol Ther 2006; 23: 1621-8.
  33. Barbero-Villares A, Mendoza Jimenez-Ridruejo J, Taxonera C, Lopez-Sanroman A, Pajares R, Bermejo F, et al. Evaluation of liver fibrosis by transient elastography (Fibroscan(R)) in patients with inflammatory bowel disease treated with methotrexate: a multicentric trial. Scand J Gastroenterol 2012; 47: 575-9.
  34. Bray A P, Barnova I, Przemioslo R, Kennedy C T. Liver fibrosis screening for patients with psoriasis taking methotrexate: a cross-sectional study comparing transient elastography and liver biopsy. Br J Dermatol 2012;166:1125-7.
  35. Barbero-Villares A, Mendoza J, Trapero-Marugan M, Gonzalez-Alvaro I, Dauden E, Gisbert J P, et al. Evaluation of liver fibrosis by transient elastography in methotrexate treated patients. Med Clin (Barc) 2011;137: 637-9.
  36. Berends M A, Snoek J, de Jong E M, Van Krieken J H, de Knegt R J, van Oijen M G, et al. Biochemical and biophysical assessment of MTX-induced liver fibrosis in psoriasis patients: Fibrotest predicts the presence and Fibroscan predicts the absence of significant liver fibrosis. Liver Int 2007; 27:639-45.
  37. Arena U, Stasi C, Mannoni A, Benucci M, Maddali-Bongi S, Cammelli D, et al. Liver stiffness correlates with methotrexate cumulative dose in patients with rheumatoid arthritis. Dig Liver Dis 2012;44:149-53.
  38. Lee S W, Park H J, Kim B K, Han K H, Lee S K, Kim S U, et al. Leflunomide increases the risk of silent liver fibrosis in patients with rheumatoid arthritis receiving methotrexate. Arthritis Res Ther 2012;14:R232.
  39. Seitz M, Reichenbach S, Moller B, Zwahlen M, Villiger P M, Dufour J F. Hepatoprotective effect of tumour necrosis factor alpha blockade in psoriatic arthritis: a cross-sectional study. Ann Rheum Dis 2010;69:1148-50.